Το έργο της Χούντας & το άλυτο μυστήριο των πηγών Αναβάλου
- είναι πηγές ή αλλιώς «μάτια» που αναβλύζουν μεγάλη ποσότητα νερού μέσα από τη θάλασσα. Αν ανέβλυζαν στη στεριά θα ήταν ποταμός
- βρίσκεται στον Αργολικό κόλπο στο όριο των νομών Αργολίδας και Αρκαδίας
- είναι ένα από τα πιό επώνυμα έργα της Χούντας του Δικτάκτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου. Το έργο δυστυχώς δεν έτυχε προσοχής από τη Δημοκρατία
- διαθέτει αντλίες παροχής 30.000 κυβικών μέτρων νερού ανά ώρα αλλά η παροχή των πηγών είναι πολύ μεγαλύτερη καθώς το μεγαλύτερο μέρος χάνεται στη θάλασσα
- κανείς δε γνωρίζει από που προέρχονται τα νερά
- ακόμα και στις πιό άσχημες λειψυδρίες ο Ανάβαλος δεν πτοείται
Μέρος των πληροφοριών που παρουσιάζονται προέρχονται από σχόλια σε σχετική ανάρτηση σε σελίδα στο Facebook που διαχειρίζομαι. Επειδή κατάγομαι από το πιό κοντινό χωριό στον Ανάβαλο, το Κιβέρι, είμαι σε θέση να γνωρίζω την εγκυρότητα των σχολίων όπως και άλλες πληροφορίες.
Τι είναι ο Ανάβαλος
Είναι πηγές ή αλλιώς «μάτια» που αναβλύζουν από τα βάθη της θάλασσας μεγάλες ποσότητες νερού ακόμα και τα πιό άνυδρα καλοκαίρια. Αρδεύει το μεγαλύτερο μέρος του Αργολικού κάμπου και δίνει νερό το καλοκαίρι στο Ναύπλιο αλλά όσο εντυπωσιακά κι αν ακούγονται αυτά είναι ένα μόνο μέρος των δυνατοτήτων των πηγών καθώς το μεγαλύτερο χάνεται στη θάλασσα.
Το έργο
Το έργο του Αναβάλου το είχαν αναλάβει Γερμανοί μηχανικοί το 1965-67. Αργότερα οι χουντικοί το συνέχισαν. Ένας εξ αυτών ο Αριστείδης Δημόπουλος, υπουργός Συντονισμού από την Ασέα Αρκαδίας προσκάλεσε το 1970 από τη Γερμανία τον τότε φοιτητή κ. Staeder που έκανε τη διατριβή του πάνω στο Ανάβαλο.
Αυτός ανέλαβε να βρει τον τρόπο πως θα διαχωριστεί το γλυκό νερό από το αλμυρό. Ο Γερμανός κατάφερε κι απομόνωσε τα «μάτια» κατασκευάζοντας αυτή την ημικυκλική κατασκευή που είναι φράγμα ουσιαστικά περιφράζοντας τις πηγές ώστε να μην μπαίνει μέσα το θαλασσινό νερό.
Η τεχνική εταιρεία ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ είχε αναλάβει την κατασκευή. Ο Αρχιμήδης ήταν εταιρεία λιμενικών έργων και σε κάθε έργο μετέφερε τα απαιτούμενα εργαλεία δηλαδή πλωτούς γερανούς, κλαπέ, ρυμουλκά κλπ. και βέβαια τους χειριστές και το προσωπικό της. Συνεργαζόταν φυσικά και με ντόπιους εργάτες ή με ιδιοκτήτες χωματουργικών φορτηγών η εργαλείων για το χερσαίο τμήμα των έργων και όπου αλλού υπήρχε ανάγκη.
Στο Τολό κατασκεύαζαν τα κεσόν (τσιμεντοκιβώτια) και τα ρυμουλκούσαν στον Ανάβαλο όπου τα βύθιζαν για να σχηματίσουν το φράγμα. Τις τσιμεντοενέσεις στεγανοποίησης τις έκανε ένας Ολλανδός. Είχε το γραφείο σε μία μικρή σπηλιά κάτω από το εκκλησάκι του Αγιώργη. Οι εργάτες επικαλούνταν τον Άγιο όταν γινόντουσαν οι εκρήξεις με τα φουρνέλα με τις οποίες διαμορφώθηκε ο χώρος του έργου.
Το έργο πάντως ήταν ένα στοίχημα για τη εταιρεία λόγω της πολυπλοκότητας του. Τα ξένα στελέχη τελούσαν υπό παρακολούθηση από τη Χούντα με συσκευές μαγνητοφώνησης να έχουν τοποθετηθεί στα σπίτια τους.
Το φράγμα διαθέτει σωλήνες εξισορρόπησης της πίεσης του νερού για την προστασία του που φαίνονται σαν πηγές για κάποιον που δεν ξέρει, όπως και υπερχείλιση. Η μόνη μηχανολογική εγκατάσταση αφορά το αντλιοστάσιο και δεν χρειάζεται άλλα συστήματα.
Βέβαια το έργο έγινε από την Χούντα και πράγματι από τότε δεν έχει γίνει καμία σοβαρή συντήρηση αλλά κυρίως δεν υπάρχει καμία σοβαρή διαχείριση ολόκληρου του αργολικού κάμπου, πράγμα που θα έπρεπε να είναι το ζητούμενο για την υγεία της αγροτιάς στο νομό και όχι μόνο. Το ζήτημα βέβαια της εκμετάλλευσης δεν είναι να μπει απλά αντλία αλλά να υπάρχει διαχείριση.
Ο Ανάβαλος σήμερα
Είναι οξύμωρο ότι ενώ οι γεωτρήσεις στην Αργολίδα στερεύουν ο Ανάβαλος παραμένει ανεκμετάλλευτος. Δεν είναι μόνο το φράγμα και η άντληση του νερού, είναι ένα αρκετά πιό περίπλοκο έργο. Πού θα πηγαίνει το νερό που αντλείται; Για αυτό και συνδέεται με πολιτικές διαχείρισης υδάτων κάτι που το ελληνικό κράτος ίσως να αδυνατεί να διαχειριστεί αλλά ίσως και να αδιαφορεί.
Το νερό έχει πρόβλημα με την αλμυρότητα καθώς το θαλασσινό νερό εισχωρεί πλέον στο φράγμα.
Στη μεγάλη ανομβρία του 1993 είχε συζητηθεί από την Κυβέρνηση Μητσοτάκη το ενδεχόμενο οι πηγές του Αναβάλου να χρησιμοποιηθούν ώστε να λυθεί το πρόβλημα λειψυδρίας που αντιμετώπιζε η Αθήνα. Ο Μόρνος τότε είχε αδειάσει με αποτέλεσμα να αποκαλυφθούν τα χωριά που είχαν σκεπαστεί. Τελικά τη λύση έδωσε ο Εύηνος ποταμός.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι υπάρχει κι άλλο «μάτι» μεγαλύτερο σε ποσότητα νερού που βγαίνει περίπου 200 μέτρα μέσα στη θάλασσα. Όταν δεν έχει κύμα φαίνεται καθαρά μία περίμετρος νερού, κάτι σαν όριο γλυκού - αλμυρού ή θερμού - ψυχρού νερού. Αν και το υποστηρίζουν αρκετοί ντόπιοι αυτό δεν γνωρίζω κατά πόσον είναι αλήθεια. Ωστόσο κατά την ανομβρία του 1993 μου έχουν πει ότι υπήρχε σχέδιο πλοία να ρίξουν μεγάλους σωλήνες στο βυθό ώστε να συλλέξουν νερό. Δε γνωρίζω αν όλα αυτά είναι μύθος ή πραγματικότητα.
Από που προέρχεται το νερό
Κανείς δε γνωρίζει κι εδώ αρχίζει το μυστήριο επειδή η παροχή των πηγών δε συμβαδίζει με τις βροχοπτώσεις και τις χιονοπτώσεις στα βουνά της Πελοποννήσου ούτε πτοείται από λειψυδρίες. Οι ντόπιοι λένε ότι έρχεται από τις Άλπεις εννοώντας ότι έρχεται από έναν τόπο με αιώνια χιόνια. Αν και ακούγεται αποκύημα της φαντασίας έχει μία λογική βάση αφού έχει μεγάλη παροχή που δεν κόβει ποτέ.
Στους κοντινούς ποταμούς Λέρνη, Ερασίνο και Μάτι του Λιλή η παροχή συμβαδίζει με το νερό που πέφτει στα βουνά. Ακολουθούν δηλαδή την εποχική κυκλικότητα του νερού με αύξηση της παροχής το χειμώνα και μείωση ή διακοπή το καλοκαίρι. Επίσης μεγάλα ποτάμια όπως ο Λάδωνας έχουν γύρω μεγάλους όγκους βουνών που το δικαιολογούν. Στον Ανάβαλο το πιο κοντινό βουνό είναι το Μαίναλο το οποίο δε σηκώνει τόσο πολύ νερό και χιόνια. Ακόμα κι ο Ευρώτας που πηγάζει από Πάρνωνα και Ταΰγετο πέφτει το καλοκαίρι.
Πριν 60 χρόνια είχε ριχθεί χρώμα σε λίμνες της Αρκαδίας σε μία προσπάθεια να βρεθεί κάποια σύνδεση όμως τίποτα δε βγήκε στον Ανάβαλο.
Μερικά ιστορικά στοιχεία
Ο περιηγητής Παυσανίας τον 2ο μΧ αιώνα στα Αρκαδικά αναφέρει: «..υφίσταται η μεγάλη πηγή γλυκού νερού λεγόμενη «Δίνη» ή «Ανάβαλος» στην οποία οι Αργείοι έρριπταν τα προς τον Ποσειδώνα διακοσμημένα ζωντανά άλογά τους, ως προς θυσία τρόπο τινά, τα οποία στη συνέχεια ο Ποσειδώνας τα ελευθέρωνε και επέστρεφαν στην ακτή..».
Είναι πάντως διφορούμενο κατά πόσο εννοεί τον Ανάβαλο ή ένα άλλο μικρότερο μάτι στην Αρκαδία που λέγεται «Μάτι του Λιλή» λίγο πριν το Άστρος.
Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου
Κολλητά στον Ανάβαλο βρίσκεται εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου από το 1884 όπως λέει η επιγραφή οπότε προϋπάρχει του έργου. Η επιλογή του Αγίου Γεωργίου ίσως να μην είναι τυχαία γιατί ο Άγιος σκότωσε τον δράκο κι ο Ανάβαλος είναι ένα αρκετά τρομακτικό τοπίο που ίσως να ήθελαν με αυτό τον τρόπο να το εξευμενίσουν. Είναι άλλωστε συνήθης πρακτική η ύπαρξη εκκλησιών σε σπηλιές και πηγές.
Η προσωπική μου εμπειρία
Το 1998 ένας φίλος μου τότε με παρέσυρε να πάμε από το Κιβέρι στον Ανάβαλο με μία ιστιοσανίδα, όχι βέβαια κάνοντας σέρφινγκ, αλλά ξαπλωμένοι μπρούμυτα κάνοντας κουπί με τα χέρια. Ξεκινήσαμε λοιπόν κι όταν φάνηκε ο Ανάβαλος κατάλαβα το λάθος μου αντικρίζοντας τις απότομες πλαγιές του βουνού. Αν και άγριο το τοπίο η θέα του Αναβάλου είναι ακόμα πιό τρομακτική. Σα να μην έφθανε αυτό είχαμε εισέλθει στην υδάτινη περίμετρο που κυριαρχεί το νερό των πηγών κι έβαζα μέσα στο νερό το δάχτυλο μου και πάγωνε, τόσο χαμηλή είναι η θερμοκρασία, όχι απλά κρύο αλλά παγωμένο.
Σα να μη φθάνει αυτό προσεγγίσαμε το φράγμα επάνω στις ροές των σωλήνων εξισορρόπησης της πίεσης κι έπαιζε ο αθεόφοβος με τα ρεύματα αφήνοντας να παρασύρουν τη σανίδα εδώ κι εκεί. Τουλάχιστον δεν κινδυνεύσαμε ούτε στιγμή επειδή είναι αγρότης και χειροδύναμος.
